2022’de küresel ekonomi, dünya çapındaki merkez bankalarının enflasyonla mücadele etmek için maddi anlamda sıkı tedbirler alması, Ukrayna’daki savaş, tedarik zinciri sorunları ve COVID-19 salgınının kalıcı etkileri de dahil olmak üzere makro ve jeopolitik dalgalanmalar ile mücadele etti. Sonuç olarak, 2022’de beklenen küresel GSYİH büyümesi, 2021’deki ~%6 oranından keskin bir düşüşle %3,2 seviyelerine geriledi. Bu süre içinde enflasyon oranı da artmaya devam ederek yıllık bazda %8,8 rakamlarına ulaştı.
Kripto para piyasası, makro dalgalanmalara ek olarak, özellikle Mayıs ayındaki stabil kripto para Terra UST’nin çöküşü ve Kasım ayındaki FTX iflası gibi çeşitli olaylardan da olumsuz etkilendi. Hem bu olaylar hem de bunları takip eden çöküşler, ekosistemdeki diğer oyuncuları etkileyen ve sektöre olan güveni azaltan dalgalanmaları da beraberinde getirdi. Bu yazı yazılırken “Kripto Kışı” hala devam ediyor. Bununla birlikte aşağıdaki grafikte gösterildiği gibi, piyasanın düşüş ve yükseliş dönemleri arasında dalgalanması doğaldır.
15 Eylül 2022 tarihindeki Ethereum Birleşmesi, bu yılın en çok beklenen kripto etkinliklerinden biri olarak görüldü. Bu olayın olumlu etkilerinden biri, Hisse İspatı (PoS) ve İş İspatı (Proof of Work) için yoğun madencilik faaliyetleri gerektirmediğinden, Ethereum’un enerji tüketiminin %99,95 oranında düşmesiydi. Bunun yerine PoS blokzincirleri, işlemleri doğrulamak için doğrulayıcılara güveniyordu. Ethereum blokzincirindeki PoS enerji tüketiminin PayPal’ın yaklaşık %1’i olduğu ve PoW ağlarından çok daha küçük olduğu tahmin ediliyor.
2022’nin sonlarında FTX iflasının ardından, merkeziyetsiz borsaların (DEX’ler) toplam kripto spot alım satım hacminde daha yüksek bir pay aldığını gördük. Kasım 2022 tarihinden bu yana DEX’ler, Ekim ayındaki %9’a kıyasla spot işlem hacminin %14’ünü aldı. Buna ek olarak, Crypto.com DeFi Cüzdanı gibi non-custodial cüzdanların giderek daha fazla benimsenmesiyle, kullanıcılar varlıkları üzerinde tam kontrole sahip olmayı tercih ettiler.
2022’de yeni katman-1 (Layer 1) blokzincirler gündemdeydi. Meta’nın Diem ekibinden eski geliştiriciler tarafından oluşturulan Aptos ve Sui özellikle dikkat çekti. Sui ve Aptos; paralel motor, Move programlama dili ve benzer teknolojileri kullanıyor. Layer 1’lerin yanı sıra Cronos gibi diğer blokzincirler de toplulukta popülerlik kazandı.
PoS staking, varsayılan değer olarak token’lerin kilitlenmesini gerektirir; yani, token sahibinin kazanç elde etmek veya likiditeyi korumak arasında seçim yapması gerektiği anlamına gelir. Liquid staking, token sahibinin her ikisinden de optimal yararlanmasını sağlamaya çalışır – bir dereceye kadar likiditeyi korurken PoS token getiri avantajından da yararlanır. Liquid staking’in yatırma işlemi yapanlara sağladığı esneklik, 2022’de gelişmesine yol açmıştır. Likidite staking token’lerinin piyasa değerine göre ETH en popüler token olmuştur. Lido Finance, pazar payının yaklaşık %78’ini alarak liquid staking piyasasına öncülük etmeye devam etmektedir.
2022 yılının ilk yarısında, NFT piyasası yüksek işlem hacimleri ile açılmıştı. Mayıs 2022 tarihinde OpenSea hacmi, bluechip Bored Ape Yacht Club (BAYC) NFT’lerinin arkasındaki Yuga Labs şirketinin “Otherdeed for Otherside” koleksiyonunun lansmanıyla günlük 544 milyon USD’ye ulaştı. Son aylarda düşen işlem hacimlerine rağmen, NFT ortaklıkları ve yenilikler devam etti. Örneğin Crypto.com, Kore dizisi Olağanüstü Avukat Woo’dan esinlenen bir proje olan “Extraordinary Whales Club (Olağanüstü Balinalar Kulübü)” sosyal NFT serisini geliştirmek için A Story ile işbirliği yaptı. Kasım ayında Crypto.com, Cronos blokzincirinde geliştirilen yeni bir blokzinciri oyununu Crypto.com Land’i tanıttı. The First Frontier NFT’lerini piyasaya sürerek Web3’te büyümeye devam etti.
Piyasadaki gerilemeye rağmen, 2022 yılında blokzincirde oyun oynayan kişi sayısı yaklaşık 1 milyonda kalabildi. Wax blokzinciri şu anda günlük 315.000 oyuncu ile lider konumunda. Wax blokzinciri, Splinterlands ve Farmers World gibi popülaritesi yüksek oyunlara sahip.
Geliştirici araçlarına değinecek olursak Cronos, ekosistemindeki blokzincir oyunları için kapsamlı bir modüler geliştirici araçları paketi olan Cronos Play’i duyurdu. Cronos Play, Cronos’un milyonlarca son kullanıcıyı Web3’te buluşturma stratejisinin önemli bir projesi ve çok çeşitli entegrasyonlardan, geliştirici ürünlerden ve birden çok oyun platformunun yer aldığı hizmetlerden oluşuyor. Cronos tarafından desteklenen tycoon-style idle oyunu olan Loaded Lions: Mane City, ilk olarak Kasım 2022 tarihinde duyuruldu. Mane City’de sahip olunan her Land NFT ile üstün oyun deneyimine sahip işletmeler kurmak için bir arsa bağışlanacak.
Blokzincir tabanlı sosyal medya uygulamaları 2022’de çok fazla ilgi gördü, bu sosyal dApp’lerin akıllı sözleşmeleriyle etkileşimde olan benzersiz cüzdanların toplam sayısındaki önemli artıştan da görülebilir.
Blokzincir alanındaki sermaye yatırım faaliyetleri ve projelerin tasarlanması gelişmeye devam etti. Yalnızca 2022 yılının ilk yarısında, blokzincir oyunları ve metaverse dahil olmak üzere altyapı ve Web3 girişimlerinin finansman havuzunda en büyük payı almasıyla birlikte NFT’ler için yaklaşık 29 milyar USD tutarında finansman sağlandı. İlk altı ayda toplanan tüm varlık miktarı, yıl boyunca 30,2 milyar USD yatırım yapılan 1.313 sayısının görüldüğü 2021’deki rakamları şimdiden geride bıraktı. Sektöre göre bakıldığında blokzincir hizmetleri kategorisi öne çıktı. 592 anlaşma imzalanan DeFi ve GameFi kategorileri onu izledi.
Güvenlik konusu, blokzincir ağlarının odağında yer almaya devam etti. 2022’de de hacker saldırıları ve kötüye kullanımlar yılın gündemindeydi. Bu yazının yazıldığı sırada, 2022 yılında hacker saldırılarında kaybedilen toplam para miktarı, 2021 yılına oranla %63 azalarak yaklaşık 3,7 milyar USD olmuştur. Köprülerde, toplam miktarın üçte birinden fazla oranda güvenlik açıkları mevcuttu.
2023’te Beklenenler
Zorlu makro koşullara rağmen, kripto piyasasına geçiş ve büyüme 2022’de devam etti. Kasım 2022 itibarıyla kripto para kullanıcı sayısı 400 milyon sınırını aşarak 402 milyona ulaştı. Yıl boyunca, aylık ortalama büyüme oranı %2,9 oldu. Piyasa koşullarına bağlı olarak, küresel anlamda kripto para kullanıcı sayısının 2023 yılında 600 – 800 milyona ulaşmasını bekliyoruz.
Blokzincir oyun sektöründe önümüzdeki bir veya iki yıl içinde yüksek performans gösteren oyunları blokzincir teknolojisiyle bütünleştiren ve oyunculara yeni deneyimler sağlayacak birçok AAA oyun görmeyi hedefliyoruz.
Soulbound Token’ler (SBT’ler) için artan kullanım alanları, piyasayı yükseltecek potansiyellere sahip olabilir. SBT’ler, bir kişiye veya kuruma bağlı olan, devredilemeyen ve alım satımı yapılamayan NFT’lerdir. Hak sahibinin yükümlülüklerini, kimlik bilgilerini ve bağlantılarını içerecek şekilde, sahibinin sosyal kimliğini temsil etme amaçları vardır. Tıpkı bir özgeçmiş ve hayat hikayesi gibidir. SBT’lerin benimsenmesi, bizi merkeziyetsiz bir topluma (DeSoc) veya Soul’lar ve topluluklar tarafından bir araya gelen ortak belirlenmiş bir sosyalliğe yönlendirebilir. Devredilemez SBT’lerden oluşan DeSoc, kaynak ve itibar oluşturmak için gerçek ekonominin güven ağlarını kodlayabilen ‘Soul’ların’ (ruhların) yükümlülüklerini, kimlik bilgilerini ve bağlantılarını temsil etmeyi amaçlar.
2022 yılında, çok fazla Web2 geliştiricisinin giderek Web3’e büyük ilgi gösterdiği ilginç bir durumu gözlemledik. 2018 yılından beri, iki popüler Web3 geliştirme kitaplığı olan Ethers.js ve Web3.js’nin indirilme oranları 10 kat arttı. Web3’e akın eden geliştiriciler, Web3 geliştirme araçları sağlayan şirketlerin büyümesini teşvik edecekler.
2022 yılında sektördeki birkaç iflas ve hacker saldırısının ardından, kullanıcı eğitimleri ve güvenlik önlemleri en önemli konu oldu. Başarılı bir iş modeli oluşturmanın anahtarı, son kullanıcılarla güven ortamını geliştirmektir. 2023 yılına girerken, güvenlik ve kullanıcı eğitimine daha fazla önem verilmesini bekliyoruz. Güvenlik denetimlerine ve sertifikalarına yatırım yapan daha fazla platform görebiliriz. Aynı şekilde bu alanda 2022’den beri bu trendi devam ettiren daha fazla eğitim girişimi görmeyi de bekliyoruz. Örneğin, Kasım 2022 tarihinde Crypto.com, kullanıcıların kripto bilgilerini geliştirmeleri için tek bir adresten ulaşabilecekleri Akademi modülünü, uygulama üzerinde kullanıma sundu. Kullanıcı deneyimini daha ilgi çekici ve eğlenceli hale getirmek için bir öğrenim kursunu başarıyla tamamlayan kullanıcılar, ödül havuzundaki birçok ürüne erişebiliyor. Önümüzdeki yıl daha etkileşimli öğrenme deneyimleri sağlamak konusunda oldukça heyecanlıyız.
Yukarıdaki popüler konuların yanı sıra yeni blokzincir altyapısı, ZK kanıtlarının benimsenmesi, daha fazla yardımcı program içeren DeFi uygulamaları, Ethereum’un Şangay yükseltmesi ve kurumsal olarak benimsenmesi gibi konular da dahil birçok yeni gelişmenin de yaşanması bekleniyor. İlgilenen okuyucularımız, Özel Üye veya Exchange VIP olarak 2023’te uygulamamızın tam sürümüne erişebilirle.
Türkiye ekosistemine dair
NFT’lerin Türkiye’deki Geleceği
2022 yılının 2. Çeyrek NFT araştırmasına göre, Türkiye’deki NFT piyasasının yıllık %50,1 büyüyerek 2022’de 798,8 milyon USD’ye ulaşması bekleniyor. Bunu takiben, Türkiye’deki NFT piyasasının 2022-2028 döneminde %35,5 YBBO ile büyümeyi gerçekleştireceği belirtiliyor. Sonuç olarak, Türkiye’deki NFT pazar büyüklüğünün 2022’deki 798,8 milyon USD’den 2028’de 4458,6 milyon USD’ye çıkacağı tahmin ediliyor.
Blokzincir ve Oyunlar
2022 yılında Türkiye, oyun startup yatırımlarında Avrupa birincisi oldu. 2022’nin ilk yarısında, Türk oyun girişimleri 333 milyon USD yatırım alırken İngiltere (158 milyon USD) ve Norveç’i (60 milyon USD) geride bıraktı. (Kaynak: Bee Advise) 2022 yılının ilk 6 ayında oyun alanında faaliyet gösteren 12 girişim 336 milyon dolar yatırım aldı. 2021 yılı boyunca oyun girişimlerine yapılan yatırımın toplam 266 milyon seviyelerinde olduğu belirtilen raporda, 2022 yılının yalnızca ilk 6 ayında bu rekorun kırılmış olduğu görülüyor.
Startups-watch tarafından yayımlanan rapora göre, Ağustos 2022 itibarıyla Türkiye’deki oyun stüdyolarının sayısı 652’ye ulaşmıştı. Avrupa çıkışlı oyun stüdyosu adedi sıralamasında ilk 10 şehirden 636 oyun stüdyosu ile başı çeken Londra’dan sonra, 331 oyun stüdyosu ile İstanbul 2. olurken, 108 oyun stüdyosu ile Ankara aynı listede 4. olarak yer alıyor.
Gelişen oyun sektöründe giderek büyük pay sahibi olmaya başlayan blokzincir tabanlı yerli oyun girişimleri de global yatırımcıların ilgisini çekmeye devam ediyor. Metaverse Games Studios tarafından geliştirilen blokzincir tabanlı metaverse oyun olan Angelic, yatırım turunda 10 milyon USD fon toplayarak bu alanda öne çıkan yerli geliştiricisi olan oyunlardan biri oldu. Aralarında Animoca Brands ve Pantera Capital gibi büyük global yatırımcıların yer aldığı turda, oyunun NFT ve DAO bileşenlerinin yanı sıra sofistike bir hikayeye dayalı olmasının yatırım kararında etkisinin büyük olduğu belirtilmişti. Bunun yanında Awkay Technologies tarafından geliştirilen blokzincir tabanlı oyun Unfettered, çıktığı yatırım turunda yerli ve yabancı farklı yatırımcılardan toplam 2,5 milyon USD değerinde fon topladı.
Dijital Kimlikler
TCMB, 2022 Aralık ayında Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC) için ilk testlerin tamamlandığını ve ilk ödeme işleminin başarıyla sonuçlandığını duyurdu. 2023 Ocak ayında Cumhurbaşkanlığı tarafından yapılan açıklama ile blokzincir tabanlı dijital kimlik sistemine geçileceğinin bilgisi paylaşıldı. Bu geliştirmeyle birlikte vatandaşların e-devlet sistemine artık blokzincirde oluşturulacak kimliklerle girmelerinin önü açılmış olacak.
Sermaye Yatırımı ve İş Geliştirme
2022 yılında startup dikeyinde en çok startup’ı kripto ve blokzincir sektörü oluşturdu. Ayrıca fintech şirketleri sayısına bakıldığında, kripto ve blokzincir en popüler dikeylerden biri oldu.
Türkiye’deki Web3 ile ilgili şirketlerin açıklanan toplam yatırım 2022’de yaklaşık 12 milyon USD’ye ulaştı. GameFi’ye yapılan yatırımlar öne çıktı.
Authors
Crypto.com Research and Insights Team
Get the latest market, DeFi & NFT updates delivered to your inbox:
