Tezos là gì

Tezos là hợp đồng thông minh và nền tảng ứng dụng phi tập trung. Quá trình tạo block của Tezos được gọi là "baking". Chủ sở hữu token có thể nhận được token Tezos (XTZ) như phần thưởng cho việc tạo và xác minh block. XTZ là đồng tiền được sử dụng trên toàn mạng lưới Tezos. Blockchain Tezos có đồng token thường được gọi là ‘tez’ hoặc ‘tezzie’.

Lược sử Tezos

Tezos được thành lập bởi Arthur và Kathleen Breitman và lần đầu được đề xuất vào năm 2014. Tổ chức phi lợi nhuận Tezos Foundation có trụ sở tại Zug (Thụy Sĩ) được thành lập để hỗ trợ dự án vào năm 2017 và đã huy động được 232 triệu USD dưới dạng Bitcoin và Ethereum. Đó là một trong những đợt ICO lớn nhất thời bấy giờ. Theo các nhà phát triển, 'Tezos' là tiếng Hy Lạp cổ, có nghĩa là "hợp đồng thông minh".

Dù có khởi đầu đầy hứa hẹn với đợt ICO vô cùng thành công, Tezos sớm phải đối mặt với một số chậm trễ và thách thức về mặt pháp lý. Giá XTZ tăng gấp bốn lần và đạt ATH từ tháng 10/2019 đến tháng 2/2020. Tezos tiếp tục thu hút sự chú ý vào năm 2021 và nằm trong số 40 đồng tiền mã hóa lớn nhất thị trường.

Công ty kiểm toán Least Authority sau khi thực hiện 5 đợt kiểm toán cho Tezos Foundation vào năm 2018 và tháng 3/2019, đã tiết lộ những thông tin gây sốc. Theo đó, Tezos nhiều khả năng là có rất ít tính phi tập trung và cơ chế "baking" không công bằng. Đây là hai vấn đề điển hình đối với các blockchain sử dụng thuật toán đồng thuận kiểu-Nakamoto. Việc tạo block mới của Tezos, hay còn gọi là "baking", mang lại ít lợi nhuận ngay cả khi nhà xác thực sở hữu lượng lớn token XTZ. Tiếp theo, có nghiên cứu đã phát hiện ra một lỗi tiềm ẩn trong cơ chế Proof-of-Stake (PoS) của Tezos, dẫn đến khả năng sẽ có một cuộc tấn công giành tạo block mới gọi là "chứng thực ích kỷ".

Từ đó, các nhà phân tích khuyến nghị điều chỉnh giao thức Tezos, làm giảm lợi nhuận của các hành động không trung thực. Blockchain Tezos có thể xây dựng ứng dụng phi tập trung và hợp đồng thông minh mà bên thứ ba không thể kiểm duyệt hoặc xóa bỏ. Tezos có quá trình xác minh kinh điển, giúp cải thiện tính bảo mật của ứng dụng thông qua các tính toán toán học. Cơ chế này cũng có khả năng tìm ra lỗi và sửa chúng trước khi có tác động đáng kể xảy ra.

Cách thức hoạt động của Tezos

Mặc dù Tezos có một số điểm tương đồng với các đồng tiền mã hóa khác, nhưng hệ điều hành của nó hoàn toàn khác biệt. Blockchain Tezos gồm 3 giao thức: giao thức mạng lưới tạo block mới và truyền phát giao dịch, giao thức giao dịch chỉ định giao dịch nào là hợp lệ và giao thức đồng thuận hình thành sự đồng thuận xung quanh một chain duy nhất.

Tezos sử dụng Liquid Proof-of-Stake (LPoS), một biến thể của cơ chế đồng thuận Proof-of-Stake (PoS) cổ điển. Cơ chế này hoạt động bằng cách staking hoặc "baking" XTZ. Node phải bake 8.000 token XTZ mới có thể trở thành nhà xác thực. Nhà xác thực đóng vai trò quan trọng trong việc quản trị blockchain, bằng cách bỏ phiếu về những thay đổi hoặc cập nhật. Quá trình bỏ phiếu có thể kéo dài đến 4 × 23 ngày.

Tezos được dùng làm gì

Tezos, giống như Ethereum, nhằm mục đích tận dụng lợi thế của hợp đồng thông minh. Tezos đã phát triển vượt lên trên gì ban đầu dự án muốn hướng đến. XTZ mở rộng khái niệm hợp đồng thông minh, bằng cách cho phép người tham gia kiểm soát trực tiếp các quy tắc của mạng lưới.

Tezos tích hợp việc ra quyết định vào chính mạng lưới của người dùng. Tezos tạo động lực để người dùng tham gia vào quá trình phát triển cốt lõi, bằng cách duy trì tính phi tập trung và dân chủ hóa quy trình phát triển. Đội ngũ Tezos biết rằng một số thuộc tính quan trọng sẽ cần được quan tâm chú ý trong suốt thời gian dài.

Tezos sử dụng lập luận toán học rõ ràng để duy trì những phẩm chất này. Dự án cũng chứa một hệ thống để đưa ra quyết định theo nhóm, cho phép chủ sở hữu token bỏ phiếu về các bản cập nhật giao thức trong tương lai.

Tezos hoạt động trên blockchain phi tập trung, có nghĩa là không có cơ sở dữ liệu trung tâm nào có thể bị tấn công để cập nhật hoặc xóa dữ liệu. Ngay cả khi hacker có thể tấn công một node thì vẫn không thể tấn công toàn mạng lưới nếu không có sự đồng thuận của các bên liên quan.